Mae’r gweilch y pysgod wedi gwneud eu cartref yma ers 2013, a gallwch eu gweld nhw yma rhwng canol Ebrill ac Awst.
Mae’r aderyn ysglyfaethus yma sy’n bwyta pysgod yn hynod o brin oherwydd ei ddirywiad hanesyddol a’r niferoedd isel sy’n briodol. Mae hi’n fraint eu bod nhw wedi dewis byw yma. Adeiladwyd y nythoedd cyntaf yn 2013 gan ddefnyddio hen bren o’r ganolfan ymwelwyr ar ôl i ni ailwampio’r caffi dros y gaeaf.
Yn 2020, roedd tri wy yn y nyth. Yn anffodus, cymerwyd un gan frân. Er i ddau gyw ddeor, bu farw’r ifancaf ohonyn nhw. Llewyrchodd Dwynwen, y cyw a oroesodd. Gadawodd y nyth ym mis Gorffennaf, ond yn anffodus, cafodd ei lladd mewn gwrthdrawiad â thyrbin wynt ychydig wythnosau’n ddiweddarach.
Dychwelodd y gweilch y pysgod yn 2021, ond ym mis Ebrill cafodd y safle nythu ei ddymchwel gan fandaliaid creulon â llif gadwyn, gan ddifa’r nyth. Er i’r adar aros yn yr ardal dros yr haf, nid oedd modd iddynt fridio heb safle nythu. Ar ôl iddynt adael am y gaeaf, gosododd tîm o Openreach a GT Williams Engineering bolyn newydd am ddim, ac ar ddechrau 2022, cododd cydweithwyr o Dŵr Cymru Welsh Water blatfform newydd a’i osod yn ei le.
Gosodwyd nyth-gamera newydd 4k sy’n gallu recordio delweddau hynod fanwl o’r adar hyfryd yma a’u hymddygiad yn y nyth.
Mae sgriniau mawr yn y ganolfan ymwelwyr yn ffrydio’n fyw o gamera nyth y gweilch y pysgod a’r camera clwydo.
Mae hyn yn eich galluogi i ddilyn yr holl ddrama trwy gydol y tymor, o gyrhaeddiad yr adar, y ffraeo rhyngddynt, unrhyw dresmaswyr sy’n dod i’r nyth, a’r adar yn bwydo. Gallech hyd yn oed fod gyda’r cyntaf i weld cywion eleni’n deor.
Mae binocwlars ar gael i’w benthyg am ddim gan Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Gogledd Cymru hefyd, fel y cewch wylio’r pâr yn nythu o bellter diogel o Fae’r Clwb Hwylio rhwng Ebrill a diwedd Awst. Am brofiad agosach, mae’r Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru yn helpu i staffio ein cuddfan adarydda.
Lleolir yr arddangosfa yn y Ganolfan Ymwelwyr, lledwch eich adenydd a dewch i grwydro, dysgu am hanes y prosiect a dilyn ein hadar ar hyd y tymhorau.
Beth am ddod am Ddêt gyda Natur – Gweilch yr RSPB yn ein cuddfan adarydda pwrpasol a fydd yn mynd â chi o fewn 150m i’r nyth?
Mae’r guddfan yn cynnwys gwydr yn ffordd, cyflau, gimbalau a hyd yn oed seddi cyffyrddus. Bydd staff yr RSPB wrth law i ateb eich cwestiynau am Weilch y Dŵr.
Gall grwpiau o hyd at bedwar drefnu lle trwy wefan Llyn Brenig neu’n uniongyrchol yng Nghanolfan Ymwelwyr Llyn Brenig.
Er mwyn osgoi tarfu ar weilch y pysgod, ni chaniateir cŵn.
Dechreuodd Prosiect Gweilch Llyn Brenig yn 2013.
Adeiladwyd y nythod cyntaf gan ddefnyddio hen bren o’r ganolfan ymwelwyr ar ôl i ni ailddatblygu’r caffi dros y gaeaf blaenorol. Defnyddiwyd y pren i greu strwythur syml â 3 platfform nythu a gosodwyd y nythod ar bolion teligraff o amgylch y safle mewn mannau oedd yn ddigon tawel, ond lle’r oedd modd cyrraedd atynt i’w cynnal â’u cadw gan ddefnyddio craen bach.
Erbyn 2015, roedden ni’n dechrau gweld arwyddion cynnar o lwyddiant. Penderfynodd gwalch gwrywaidd ifanc o’r enw CU2 “Jimmy” ymgartrefu yn yr ardal.
Yn 2018, penderfynodd y tîm ganolbwyntio’i ymdrechion ar y nyth roedd y gweilch wedi dangos diddordeb ynddi yn 2017. Gosodwyd camerâu a chlwydi ychwanegol yn y nyth ac yn y goedwig gyfagos.
Wedi ei baratoi gan Dr Tim Mackrill o Sefydliad Bywyd Gwyllt Roy Dennis ar ran Dŵr Cymru, yr RSPB ac Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Gogledd Cymru, mae Cynllun Cadwraeth Gweilch Pysgod Llyn Brenig yn pennu’r mesurau cadwraeth y mae angen eu defnyddio i amddiffyn y gweilch sy’n bridio ar y safle.
